Γράφτηκε από τον Λένιν στα μέσα του Ιούλη 1917 και τυπώθηκε σε ιδιαίτερη μπροσούρα

Ιούλης 1917

Πολύ συχνά, όταν η ιστορία κάνει απότομη στροφή, συμβαίνει ώστε ακόμα και τα πιο πρωτοπόρα κόμματα να μη μπορούνε σ’ ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα να προσαρμοστούνε στη νέα κατάσταση, επαναλαμβάνουνε συνθήματα, που ήτανε σωστά χθες, μα που χάσανε κάθε έννοια σήμερα που χάσανε την έννοιά τους «ξάφνου» τόσο, όσο «ξαφνικιά» ήταν η απότομη στροφή της ιστορίας.

Κάτι τέτοιο μπορεί να επαναληφθεί όπως φαίνεται, με το σύνθημα: πέρασμα όλης της κρατικής εξουσίας στα Σοβιέτ. Το σύνθημα αυτό ήτανε σωστό στην περίοδο της επανάστασής μας που πέρασε χωρίς ελπίδα να ξανάρθει, ας πούμε, από τις 27 του Φλεβάρη ως τις 4 του Ιούλη.

Είναι ολοφάνερο, το σύνθημα αυτό έπαψε πια νάναι τώρα σωστό. Τίποτα δεν μπορείς να καταλάβεις από τα καθημερινά σύγχρονα ζητήματα αν δεν το καταλάβεις αυτό. Το κάθε χωριστό σύνθημα, πρέπει να βγαίνει από το σύνολο από τις ειδικές συνθήκες μιας ορισμένης πολιτικής κατάστασης. Κι η πολιτική κατάσταση στη Ρωσία τώρα, έπειτ’ από τις 4 του Ιούλη, διαφέρει ριζικά από την κατάσταση της περιόδου της 27 του Φλεβάρη- 4 Ιούλη.

Τότες, στην περασμένη αυτήν περίοδο της επανάστασης, κυριαρχούσε στο κράτος η λεγομένη «δυαδική εξουσία» που έκφραζε πραγματικά και τυπικά την ακαθόριστα – μεταβατική κατάσταση της κρατικής εξουσίας. Ας μην ξεχνάμε, πως το ζήτημα για την εξουσία είναι το θεμελιώδες ζήτημα κάθε επανάστασης…

Η στροφή της 4 του Ιούλη σ’ αυτό έγκειται ακριβώς, ότι έπειτ’ απ’ αυτή, η αντικειμενική κατάσταση άλλαξε απότομα. Η κατάχτηση της εξουσίας που αμφιταλαντεύονταν, σταμάτησε·- η εξουσία πέρασε, στην άποφαστική της μεριά στα χέρια της αντεπανάστασης. Η εξέλιξη των κομμάτων πάνω στο έδαφος των συμβιβασμών των μικροαστικών κομμάτων των εσέρων και μενσεβίκων με τους αντεπαναστάτες καντέτους έφερε στο σημείο ώστε και τα δυο αυτά μικροαστικά κόμματα να καταντήσουν στην πραγματικότητα συμπράχτορες και συνεργοί των αντεπαναστατών δημίων. Η χωρίς συνείδηση εμπιστοσύνη των μικροαστών στους καπιταλιστές τούς οδήγησε, στην πορεία της ανάπτυξης της κομματικής πάλης, ως τη συνειδητή υποστήριξη των αντεπαναστατών από μέρος τους. Ο κύκλος της ανάπτυξης των σχέσεων των κομμάτων έκλεισε. Στις 27 του Φλεβάρη όλες οι τάξεις βρέθηκαν ενωμένες ενάντια στη μοναρχία. Έπειτ’ από τις 4 του Ιούλη η αντεπαναστατική κεφαλαιοκρατία χεροπιασμένη με τους μοναρχικούς και τις μαύρες εκατανταρχίες, τράβηξε μαζί της τους μικροαστούς εσέρους και μενσεβίκους, εκφοβίζοντάς τους, εν μέρει, και έδωσε πραγματικά την κρατική εξουσία στα χέρια των Καβενιάκ, στα χέρια μιας στρατιωτικής συμμορίας, που τουφεκίζει εκείνους που στο μέτωπο δεν υποτάσσονται και τσακίζει τους μπολσεβίκους στην Πετρούπολη.

Το σύνθημα: πέρασμα τής εξουσίας στα σοβιέτ θα ηχούσε σήμερα σαν δονκιχωτισμός ή σαρκασμός. Το σύνθημα αυτό, αντικειμενικά, θα ήταν εξαπάτηση του λαού, υποβολή σ’ αυτόν της χίμαιρας ότι τάχα φτάνει και τώρα τα Σοβιέτ να θελήσουν ή να το ψηφίσουν για να πάρουν την εξουσία· ότι τάχα στα Σοβιέτ βρίσκουνται ακόμα κόμματα που δεν κηλιδώθηκαν βοηθώντας τους δήμιους, ότι τάχα είναι δυνατό να απογίνουν ότι έγιναν.

Θάτανε πολύ μεγάλο λάθος να νομίζουμε, πως το επαναστατικό προλεταριάτο είναι ικανό, για να «εκδικηθεί» να πούμε, τους εσέρους και τους μενσεβίκους, επειδή υποστήριξαν το τσάκισμα των μπολσεβίκων, το τουφέκισμα στο μέτωπο και τον αφοπλισμό των εργατών, «ν’ αρνηθεί» να τους υποστηρίξει ενάντια στην αντεπανάσταση. Μια τέτοια θέση του ζητήματος θάταν πρώτα μια μεταβίβαση των μικροαστικών αντιλήψεων για την ηθική, στο προλεταριάτο (γιατί προς όφελος της υπόθεσής του, το προλεταριάτο πάντα υποστηρίζει, όχι μόνο τούς ταλαντευόμενους μικροαστούς, μα και τη μεγάλη μπουρζουαζία)· δεύτερο, θάταν – και τούτο είναι το σπουδαιότερο – μια μικροαστική προσπάθεια ν’ αντικατασταθεί, με την «ηθικοποίηση», η πολιτική ουσία του πράγματος.

Η ουσία αυτή έγκειται στο ότι δεν είναι πια δυνατό να παρθεί η εξουσία ειρηνικά. Μπορούμε να την πάρουμε μονάχα νικώντας, μέσα σ’ ένα αποφασιστικόν αγώνα, τούς πραγματικούς κάτοχους της εξουσίας αυτή τη στιγμή, δηλαδή τη στρατιωτική συμμορία των Καβενιάκ, που στηρίζεται πάνω στ’ αντιδραστικά στρατεύματα που φέρανε στην Πετρούπολη, στους καντέτους και στους μοναρχικούς.

Η ουσία του πράγματος έγκειται στο ότι μόνο οι επαναστατικές μάζες του λαού μπορούνε να νικήσουν αυτούς τους νέους κάτοχους της κρατικής εξουσίας, με τον όρο ότι το κίνημά τους όχι μόνο θα καθοδηγείται από το προλεταριάτο, μα και θα γυρίσει τα νώτα στα κόμματα των εσέρων και των μενσεβίκων, που πρόδωσαν την υπόθεση της επανάστασης.

Εκείνος που στην πολιτική φέρνει την αστική ηθική σκέφτεται έτσι: ας παραδεχτούμε πως οι εσέροι ή οι μενσεβίκοι που υποστήριξαν τους Καβενιάκ, που αφόπλισαν το προλεταριάτο και τα επαναστατικά συντάγματα, έκαμαν «λάθος»· εμείς πρέπει να τους βοηθήσουμε να «διορθώσουν» το λάθος τους, να μη τους «δυσχεραίνουμε» στη διόρθωση του «λάθους» τους, να διευκολύνουμε την αμφιταλάντευση των μικροαστών προς το μέρος των εργατών. Ένας τέτοιος συλλογισμός θάταν παιδική αφέλεια ή απλούστατα ανοησία, αν όχι μια καινούργια απάτη των εργατών. Γιατί η αμφιταλάντευση των μικροαστικών μαζών προς το μέρος των εργατών θα γίνονταν μόνο απ’ το γεγονός τούτο, και ακριβώς απ’ το γεγονός ότι οι μάζες αυτές θα έστρεφαν τα νώτα στους εσέρους και τους μενσεβίκους. Η διόρθωση του «λάθους» τους από τα κόμματα των εσέρων και των μενσεβίκων τώρα θα μπορούσε μονάχα να έγκειται σε τούτο: να κηρύξουν τα κόμματα αυτά τον Τσερετέλη και τον Τσερνώφ, το Δάν και τον Ρακίτνικωφ συνεργούς των δημίων. Εμείς συμφωνούμε απόλυτα να διορθώσουν το λάθος τους κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Θεμελιώδικο ζήτημα για την επανάσταση είναι το ζήτημα της εξουσίας, είπαμε. Πρέπει να προσθέσουμε: οι επαναστάσεις ακριβώς μας δείχνουν, σε κάθε βήμα, το θόλωμα του ζητήματος: πού βρίσκεται η πραγματική εξουσία, μας δείχνουν τη διάσταση ανάμεσα στην τυπική και την πραγματική εξουσία. Σε τούτο ακριβώς έγκειται μια απ’ τις κυριότερες ιδιομορφίες κάθε επαναστατικής περιόδου. Το Μάρτη και τον Απρίλη 1917, ήταν άγνωστο αν η πραγματική εξουσία βρισκότανε στα χέρια της κυβέρνησης ή στα χέρια των Σοβιέτ.

Και τώρα είναι εξαιρετικά σπουδαίο να κοιτάξουμε νηφάλια οι συνειδητοί εργάτες το θεμελιώδικο ζήτημα της επανάστασης: σε ποιανού χέρια, στη δομένη στιγμή, βρίσκεται η κρατική εξουσία. Σκεφτείτε, ποιες είναι οι έμπραχτες εκδηλώσεις, μην παίρνετε τα λόγια για έργα, και δε θα δυσκολευτείτε να δώσετε την απάντηση.

Το κράτος είναι πρώτα απ’ όλα ομάδες οπλισμένων ανθρώπων με υλικά εξαρτήματα όπως οι φυλακές – έγραφε ο Ένγκελς. Τώρα έχουμε – τους ευέλπιδες, τους αντιδραστικούς κοζάκους, που τους έφεραν ειδικά στην Πετρούπολη· είναι αυτοί που κρατάνε στη φυλακή τον Καμένεφ και άλλους· αυτοί που έκλεισαν την εφημερίδα «ΙΙράβδα»· αυτοί που αφόπλισαν τους εργάτες και ορισμένους στρατιώτες· αυτοί που τουφεκίζουν επίσης ορισμένους στρατιώτες στο μέτωπο. Να, αυτοί οι δήμιοι, αυτοί είναι η πραγματική εξουσία. Οι Τσερετέληδες και οι Τσερνόβηδες είναι υπουργοί χωρίς εξουσία, υπουργοί — κούκλες, αρχηγοί κομμάτων που υποστηρίζουν τους δήμιους. Αυτό είναι γεγονός. Και το γεγονός αυτό δεν αλλάζει επειδή ούτε ο Τσερετέλη, ούτε ο Τσερνώφ προσωπικά βέβαια, «δεν επιδοκιμάζουν» τους δήμιους, επειδή οι εφημερίδες τους δειλά – δειλά τους αποκηρύττουν: μια τέτοια μεταλλαγή της μορφής της πολιτικής στολής δεν αλλάζει την ουσία του πράγματος.

Το κλείσιμο του οργάνου 150.000 ψηφοφόρων της Πετρούπολης, ο φόνος του εργάτη Βόινωφ (6 Ιούλη) γιατί έβγαλε από το τυπογραφείο την «προκήρυξη της Πράβδας», μήπως δεν είναι έργα δήμιων; μήπως δεν είναι έργα των Καβενιάκ;

Ούτε η κυβέρνηση ούτε τα Σοβιέτ «είναι ένοχοι» γι’ αυτό θα μας πούνε.

Τόσο το χειρότερο για την κυβέρνηση και για τα Σοβιέτ – θ’ απαντήσουμε εμείς – γιατί τότε, θα πει πως είναι μηδενικά· είναι μαριονέτες, δεν έχουνε την πραγματική εξουσία.

Ο λαός πρέπει πρώτ’ απ’ όλα και περισσότερ’ απ’ όλα να ξέρει τ η ν α λ ή θ ε ι α – να ξέρει σε ποιανών χέρια βρίσκεται πραγματικά η κρατική εξουσία. Πρέπει να λέμε στο λαό όλη την αλήθεια: η εξουσία βρίσκεται στα χέρια της στρατιωτικής κλίκας των Καβενιάκ (του Κερένσκυ, κάποιων στρατηγών, αξιωματικών κτλ.), που τους υποστηρίζει η κεφαλαιοκρατία σαν τάξη, με το κόμμα των καντέτων επί κεφαλής τους, και με όλους τους μοναρχικούς, πού ενεργούνε με όλες τις εφημερίδες των μαύρων εκατονταρχιών: το «Νόβογιε Βρέμια», «Ζιβόγιε Σλόβο» κτλ.

Η εξουσία αυτή πρέπει ν’ ανατραπεί. Χωρίς αυτό όλες οι φράσεις για τον αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση είναι ζούφια λόγια, «αυταπάτη και απάτη του λαού».

Την εξουσία αυτή την υποστηρίζουν τούτη τη στιγμή και οι υπουργοί Τσερεχέληδες και Τσερνάβηδες και τα κόμματά τους: πρέπει να εξηγήσουμε στο λαό πως αυτοί έπαιξαν ρόλο δήμιων και πως αυτό το «φινάλε» ήταν αναπόφευχτο γι’ αυτά τα κόμματα ύστερ’ από τα «λάθη» τους της 21 Απρίλη, 5 Μάη, 9 Ιούνη, 4 Ιούλη, ύστερ’ από την επιδοκιμασία από μέρους τους της πολιτικής της επίθεσης, πολιτικής, που προδίκασε κατά τα εννέα δέκατα τη νίκη των Καβενιάκ, τον Ιούλη,

Όλη την αγκιτάτσια μέσα στο λαό πρέπει να τη τροποποιήσουμε έτσι, ώστε να έχει υπόψη της τη συγκεκριμένη πείρα της τωρινής ακριβώς επανάστασης και μάλιστα των ημερών του Ιούλη, δηλαδή, να δείχνει καθαρά τον πραγματικό εχθρό του λαού, τη στρατιωτική κλίκα, τους καντέτους και τις μαύρες εκατονταρχίες, και να ξεσκεπάζει το δίχως άλλο τα μικροαστικά αυτά κόμματα, τα κόμματα των εσέρων και μενσεβίκων, που έπαιξαν και παίζουν το ρόλο του βοηθού των δήμιων.

Όλη την αγκιτάτσια μέσα στο λαό πρέπει να την τροποποιήσουμε έτσι ώστε να γίνει ξεκάθαρο ότι δεν μένει καμιά ελπίδα στους αγρότες να πάρουνε γη εφόσον δεν ανατρέπεται η εξουσία της στρατιωτικής κλίκας, εφόσον δεν ξεσκεπάζουνται και δε χάνουνε τη λαϊκή εμπιστοσύνη, τα κόμματα των έσέρων και των μενσεβίκων. Αυτό θάταν ένα πολύ μακρυνό και δύσκολο προτσές μέσα στους «κανονικούς» όρους μιας καπιταλιστικής ανάπτυξης, μα ο πόλεμος, και η οικονομική αποσύνθεση επιταχύνουν τη δουλειά σε τεράστιες διαστάσεις. Είναι τέτοια «επιταχυντικά», που το μήνα κι’ ακόμα τη βδομάδα να την εξισώνουν με χρόνο.

ΙΙιθανόν ενάντια στα όσα είπαμε παραπάνω να προβάλλονται δυο αντιρρήσεις: πρώτο, να μιλούμε τώρα για αποφαστικό αγώνα θα πει πως παρακινούμε για χωριστές εξορμήσεις, πού θα βοηθούσαν ακριβώς την αντεπανάσταση· δεύτερο, πως η ανατροπή της σημαίνει τη μεταβίβαση της εξουσίας πάλι στα χέρια των Σοβιέτ.

Σ’ απάντηση της πρώτης αντίρρησης θα πούμε: οι εργάτες της Ρωσίας είναι πια αρκετά συνειδητοί, ώστε να μην αφεθούνε να πέσουνε σε προβοκάτσια, όταν από πρώτα ξέρουνε πως η στιγμή είναι ασύμφορη γι’ αυτούς. Πως τώρα κάθε εξόρμηση και αντίστασή τους θα εσήμαινε βοήθεια στην αντεπανάσταση, αυτό είναι αναμφισβήτητο. ΙΙως ο αποφασιστικός αγώνας είναι δυνατός μόνο σε μια καινούργια άνοδο της επανάστασης στα πιο βαθειά στρώματα των μαζών, κι’ αυτό είναι αναμφισβήτητο. Μα δεν αρκεί μόνο να μιλούμε για την άνοδο της επανάστασης, την παλίρροιά της, για τη βοήθεια από τους εργάτες της Δύσης κτλ. Γενικά πρέπει να βγάλουμε ένα ορισμένο συμπέρασμα Από το παρελθόν μας, πρέπει να πάρουμε υπόψη ακριβώς τα μαθήματά μας. Κι’ αυτό θα μας δώσει ακριβώς το σύνθημα του αποφασιστικού αγώνα ενάντια στην αντεπανάσταση που άρπαξε την αρχή.

Η δεύτερη αντίρρηση επίσης ανάγεται στην αντικατάσταση της συγκεκριμένης αλήθειας με πολύ γενικούς συλλογισμούς. Την ανατροπή της αστικής αντεπανάστασης, δε θα μας τη δώσει τίποτε άλλο, καμιά άλλη δύναμη εκτός από το επαναστατικό προλεταριάτο. Το επαναστατικό ακριβώς προλεταριάτο ύστερ’ από την πείρα του Ιούλη 1917, θα πρέπει ανεξάρτητα να πάρει στα χέρια του την κρατική εξουσία· μ’ άλλο τρόπο η νίκη της επανάστασης είναι αδύνατη! Πάρσιμο της εξουσίας απ’ το προλεταριάτο, υποστήριξή του από τη φτωχότερη αγροτιά ή τους μισοπρολετάριους, – να η μοναδική διέξοδο που εμείς έχουμε πια αναφέρει ποια ακριβώς περιστατικά μπορούνε να την επιταχύνουν.

Σοβιέτ μπορούνε και πρέπει να εμφανιστούνε σ’ αυτή τη νέα επανάσταση, μα όχι τα τωρινά Σοβιέτ, όχι τα όργανα των συμβιβασμών με την μπουρζουαζία, μα τα όργανα της επαναστατικής πάλης ενάντιά της. Είναι σωστό πως και τότες εμείς θα αναλάβουμε τη συγκρότηση όλου του κράτους κατά τον τύπο των Σοβιέτ. Εδώ δεν είναι το ζήτημα για τα Σοβιέτ γενικά, μα το ζήτημα για την πάλη ενάντια στη δοσμένη αντεπανάσταση και στην προδοσία των δοσμένων Σοβιέτ.

Το να υποκαθιστούμε το συγκεκριμένο με το αφηρημένο είναι ένα από τα σπουδαιότερα αμαρτήματα, τα πιο επικίνδυνα αμαρτήματα στην επανάσταση. Τα δοσμένα Σοβιέτ κατρακύλισαν, χρεοκόπησαν εντελώς, γιατί μέσα σ’ αυτά κυριαρχούσαν τα κόμματα των εσέρων και των μενσεβίκων. Στη δοσμένη στιγμή τα Σοβιέτ αυτά μοιάζουνε με πρόβατα, που τα οδήγησαν στο σφαγείο, βρίσκουνται κάτω από το πελέκι και βελάζουνε παραπονετικά. Τα Σοβιέτ τ ώ ρ α – είναι αδύνατα και βρίσκουνται σε αμηχανία μπρος στην αντεπανάσταση που νίκησε κι’ όλο νικάει. Το σύνθημα, πέρασμα της εξουσίας στα Σοβιέτ μπορεί να νοηθεί ωσάν «απλή» πρόσκληση για το πέρασμα της εξουσίας ακριβώς σ’ αυτά τα Σοβιέτ, μα να το λέμε αυτό, να προσκαλούμε σ’ αυτό, θα σήμαινε τώρα απάτη του λαού. Τίποτε δεν είναι πιο επικίνδυνο από την απάτη.

Ο κύκλος της ανάπτυξης της ταξικής και της κομματικής πάλης στη Ρωσία από τις 27 του Φλεβάρη ως τις 4 του Ιούλη έκλεισε. Αρχίζει ένας νέος κύκλος και μέσα σ’ αυτόν μπαίνουν όχι τα παλιά κόμματα, όχι τα παλιά Σοβιέτ, μα εκείνα που ξανάνιωσαν με τη φωτιά του αγώνα, ατσαλωμένα, διδαγμένα, αναδημιουργημένα από την πορεία της πάλης. Πρέπει να βλέπουμε μπρος κι’ όχι πίσω. Σαν αφετηρία στην αρχή του νέου κύκλου, πρέπει να έχουμε τη νικήτρια αστική αντεπανάσταση, που νίκησε χάρη στους συμβιβασμούς που έκαμαν μ’ αυτή οι εσέροι και οι μενσεβίκοι, και που μπορεί να νικηθεί μόνον από το επαναστατικό προλεταριάτο. Κι’ αυτός ο νέος κύκλος βέβαια θα έχει πολυποίκιλους σταθμούς και ως την τελική νίκη της αντεπανάστασης και ως την τελική ήττα (χωρίς αγώνα) των εσέρων και μενσεβίκων και ως τη νέα άνοδο της νέας επανάστασης. Μα για να μιλήσουμε γι’ αυτό το θέμα, θα μπορέσουμε μόνον αργότερα, όταν θα σημειωθούν οι σταθμοί αυτοί χωριστά.

πηγή: Λαϊκός Δρόμος