Σε μια κοινωνία που (υποτίθεται ότι) προόδευσε από την εποχή του Ευριπίδη, τίποτα δεν άλλαξε για τη μάνα που φτάνει στην παιδοκτονία: «τρελές» και «βάρβαρες» (με την έννοια του μη Ελληνα ή του μη χριστιανού στη μοντέρνα εκδοχή του) ήταν και παραμένουν. Και σχεδόν κανένας –με προεξάρχουσα τη Δικαιοσύνη, η οποία «πειθαρχεί» στο λαϊκό αίσθημα– δεν ασχολείται με τα πραγματικά αίτια που θα μπορούσαν κατά περίπτωση να οδηγήσουν έναν άνθρωπο σε τέτοιες ακρότητες και μάλλον ισχνή μειοψηφία είναι αυτοί που ακούν τον Μπρεχτ να λέει πως «το κάθε πλάσμα χρειάζεται όλων μας τη συμπόνια».

«Καμιά Ελληνίδα δεν θα σκεφτόταν καν να κάνει τέτοιο έγκλημα» φώναξε ο Ιάσονας στη Μήδεια κατά τον Ευριπίδη, όταν αντίκρισε τα παιδιά του σκοτωμένα από το χέρι της μάνας τους, μιας «βάρβαρης», μιας ξένης, που ο ίδιος «κουβάλησε από τα έγκατα της γης», από την Ανατολή. Μια βάρβαρη, που αφού της έκανε δύο παιδιά, την ατίμασε και την εγκατέλειψε για να παντρευτεί την κόρη του Κρέοντα, του βασιλιά της Κορίνθου.

Αποδείχτηκε βέβαια –και πώς θα μπορούσε άλλωστε να μην αποδειχτεί– ότι και στην «ενάρετη» αυτή χώρα, στη λογοτεχνία της και στην πραγματική ζωή των γυναικών της, πολλές μανάδες έφτασαν και φτάνουν στο πιο αδιανόητο έγκλημα απελπισίας και απόγνωσης. Γυναίκες – μανάδες φτωχές, συντετριμμένες, καταβεβλημένες ψυχικά, εγκαταλειμμένες, κακοποιημένες.

Γυναίκες – μανάδες που βλέπουν το παιδί τους στιγματισμένο από κάποια αρρώστια, από κάποια βαριά πάθηση και δεν μπορούν ούτε καν να φανταστούν το ζοφερό μέλλον που η ζωή του επιφυλάσσει. Κάποιες από αυτές επιζούν δυστυχισμένες και διωγμένες σε φυλακές ή σε μια γωνιά της τόσο συμπονετικής αυτής χώρας. Ποιητές και λογοτέχνες έγραψαν γι’ αυτές, τις νοιάστηκαν και τις πόνεσαν μέσα στο έργο τους, αλλά η κοινωνική κατακραυγή ενός τόσο φρικτού εγκλήματος πάντα σκεπάζει την εικόνα, τις αιτίες και τις λεπτομέρειες.

Η «βάρβαρη» Μήδεια είναι το περίγραμμα κάθε τέτοιας ιστορίας που στις μέρες μας συχνά συνοδεύεται με… φιλεύσπλαχνα αισθήματα για τα «ψυχολογικά» προβλήματα της μάνας που έφτασε στο απονενοημένο αυτό διάβημα. Ειδικά όταν τελικά η παιδοκτόνος φτάνει στην αυτοκτονία. Στη συνέχεια όλοι και όλα σωπαίνουν, αφήνοντας στην άκρη τούς πιθανούς Ιάσονες, τη φτώχεια, την εγκατάλειψη, την αρρώστια, την απούσα οικογένεια, τον αδιάφορο περίγυρο και πάνω από όλα την ανύπαρκτη κοινωνική πρόνοια.

Από το 2013 στο 2020

Μια νεαρή γυναίκα σκότωσε, την Πέμπτη το μεσημέρι, την 5χρονη κόρη της και στη συνέχεια έβαλε τέλος στη ζωή της. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, η γυναίκα αντιμετώπιζε «ψυχολογικά προβλήματα» ενώ η μικρή είχε βαριά μορφή αυτισμού. Η γυναίκα μεγάλωνε την κόρη της πρακτικά μόνη, καθώς είχε πάρει διαζύγιο από τον σύζυγό της, ο οποίος ξέσπασε σε κραυγές απελπισίας όταν αντίκρισε τη μητέρα και το κοριτσάκι νεκρές. Την ίδια μέρα, κοντινή φίλη της γυναίκας μίλησε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ΑΝΤ1, λέγοντας ότι είχε αφιερώσει όλη της τη ζωή στο παιδί και ότι έδινε έναν άνισο αγώνα, κάθε μέρα, εδώ και πέντε χρόνια. «Το ότι σωματικά και ψυχικά ήταν κουρασμένη αυτό είναι δεδομένο» είπε χαρακτηριστικά η φίλη της αυτόχειρος, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται και από τα λεγόμενα της μητέρας της 32χρονης.

Το θανατηφόρο περιστατικό στην Πεύκη άνοιξε για μια ακόμη φορά τον ασκό του Αιόλου… Παντογνώστες (!) χρήστες του Διαδικτύου σε ρόλο δικαστών καταδίκασαν τη νεαρή γυναίκα, που για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους αποφάσισε να προχωρήσει σε αυτή την -τόσο φρικτή όσο και αυτοκαταστροφική- πράξη, χαρακτηρίζοντάς την «ανεύθυνη» και «ψυχάκι που δεν έπαιρνε τα φάρμακά της». Ως άλλοι υμνητές της καθαρότητας της φυλής, κάποιοι (ανάμεσά τους ενδεχομένως και οι οπαδοί του «αγέννητου παιδιού») ζητούν στειρώσεις για τους ψυχικά πάσχοντες, ενώ δεν λείπουν και τα γραφικά τρολ που επιρρίπτουν ευθύνες στην «5ετία ΣΥΡΙΖΑ».

Ανάμεσά τους και γονείς που δεν ανέχονται στις σχολικές τάξεις των παιδιών τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και ειδικές δεξιότητες ή παιδιά που δεν γνωρίζουν καλά τη γλώσσα, γονείς που δεν αντέχουν να «πέφτει το επίπεδο» λόγω καθυστερήσεων που προκαλούνται από τα διαφορετικά παιδιά της κάθε τάξης, παιδιά που ταλαιπωρούνται από κάποια ασθένεια, που ήρθαν από πολέμους, που είναι φτωχά και βρόμικα.

Υπάρχουν όμως και ψύχραιμες φωνές, ευτυχώς αρκετές, που επιχειρούν να θέσουν το ζήτημα στην πραγματική του βάση: ότι οι ψυχικές ασθένειες είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα, στο οποίο δεν χωρούν αστεϊσμοί ούτε και κουβέντες από άτομα που λόγω της παντελούς άγνοιάς τους αναπαράγουν όλα τα προβληματικά στερεότυπα, στιγματίζοντας περαιτέρω τους ανθρώπους με ψυχικά προβλήματα.

Ποιος από όλους αυτούς μπήκε άραγε στη θέση της γυναίκας αυτής που τόσο εύκολα –στην καλύτερη περίπτωση– με τον γενικό όρο «ψυχολογικά προβλήματα» εξηγεί την πράξη της; Ποιος αναρωτήθηκε γιατί ήταν μόνη, γιατί είχε χωρίσει, γιατί δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την πάθηση του κοριτσιού της και ποιος είναι τόσο βέβαιος ότι η «τρέλα» την έσπρωξε σε αυτή τη φρικιαστική πράξη; Ποιος άραγε φαντάζεται ότι αν η μάνα πίστευε πως η μικρή θα είχε τη φροντίδα που έπρεπε δεν θα την άφηνε ολοζώντανη πίσω της;

Το περιστατικό θυμίζει δυστυχώς πολλές παρόμοιες ιστορίες. Ηταν στα τέλη του περασμένου Μαρτίου, όταν μια άλλη γυναίκα έριξε την κόρη της από τον πέμπτο όροφο πολυκατοικίας, στον Νέο Κόσμο, και στη συνέχεια έπεσε και η ίδια στο κενό. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ που γράφτηκαν εκείνες τις μέρες, γείτονες και περαστικοί, που αντιλήφθηκαν τις προθέσεις της γυναίκας, προσπάθησαν μάταια να τη μεταπείσουν.

Οι χρήστες που άφηναν σχόλια κάτω από τα δημοσιεύματα, από τη μια οδύρονταν για τον χαμό του παιδιού και από την άλλη αφόριζαν τη μητέρα καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «μάνα δεν γεννιέσαι» αλλά «γίνεσαι αν είσαι φυσιολογικός άνθρωπος» και εξοργίζονταν στη σκέψη ότι «υπάρχουν οικογένειες που παλεύουν χρόνια να τεκνοποιήσουν, ξοδεύουν χρήματα σε γιατρούς, χάνονται στη γραφειοκρατία της υιοθεσίας και αυτή είχε το παιδί και το πέταξε από τον πέμπτο όροφο…».

Το 2013 μια άλλη γυναίκα στην Κέρκυρα -«βάρβαρη» Γερμανίδα, παντρεμένη με Ελληνα- σκότωσε την κόρη της και αυτοκτόνησε αφήνοντας πίσω της και σημείωμα. «Σύγχρονη Μήδεια!» έλεγε το κλισέ. Το ίδιο κλισέ χρησιμοποιήθηκε και για τις άλλες τρεις γυναίκες, που μέσα στο ίδιο καλοκαίρι, για λόγους που κανείς (εκτός ίσως από κάποιους ειδικούς) δεν μπορεί να γνωρίζει προέβησαν σε παρόμοιες πράξεις.

Τρεις νεαρές γυναίκες στο Διδυμότειχο, στο Αλεποχώρι και στην Ηλεία, οδηγημένες από γνωστές-άγνωστες αιτίες, έφτασαν να σκοτώσουν τα παιδιά τους. Κακοποίηση, ντροπή, ψυχικά νοσήματα και χίλια δύο άλλα που ίσως οδήγησαν αυτές τις γυναίκες σε μια τόσο ακραία πράξη. Δυστυχώς τα αντανακλαστικά της κοινωνίας είναι η άμεση «μηδειοποίηση». Ούτε μια δεύτερη σκέψη για τους πατεράδες και τους συζύγους, τους συντρόφους και τους φίλους, όλους εκείνους που πέρασαν από τις ζωές των γυναικών αυτών, με άγνωστες τις συμπεριφορές τους απέναντί τους. Ολοι αυτοί παραμένουν οι αφανείς Ιάσονες, που ίσως, όπως κι εκείνος, έβαλαν το χεράκι τους για να φτάσουν οι γυναίκες να σκοτώσουν το παιδί τους («Μήδειες και δήμιοι», «Εφ.Συν.», 31.8.2013).

Σεξισμός και ανοησίες

Οι ελληνορθόδοξοι χρήστες όμως έδωσαν ρεσιτάλ σεξισμού, ρατσισμού και… ανοησίας σχολιάζοντας, λίγες ημέρες πριν, την είδηση ότι μια 24χρονη Γεωργιανή εγκατέλειψε το νεογέννητο παιδί της σε κάδο απορριμμάτων στην Καλαμάτα. Το μωρό εντοπίστηκε λίγο αργότερα από διερχόμενη και φιλοξενείται με ασφάλεια σε δημόσιο νοσοκομείο της Αθήνας, ενώ η μητέρα του συνελήφθη και προφυλακίστηκε με την κατηγορία της απόπειρας ανθρωποκτονίας.

Η Δικαιοσύνη κι εδώ ανελέητη μπροστά στα παρακάλια της νεαρής γυναίκας, της αλλοδαπής. Η συχνή επιείκεια ακόμη και για πατεράδες ή θείους μαστροπούς, ακόμα και βιαστές, δεν άγγιξε αυτή τη φορά τη δικαστική ετυμηγορία. Η γυναίκα φωνάζει ότι βρισκόταν σε διαταραγμένη ψυχολογική κατάσταση και δεν μπορούσε να αξιολογήσει την πράξη της, τονίζοντας ότι ουδέποτε είχε σκοπό να βλάψει το βρέφος. Ωστόσο τα λεγόμενά της δεν φαίνεται να πείθουν ούτε τους χρήστες του Διαδικτύου, οι οποίοι έσπευσαν να την καταδικάσουν. Χυδαία σχόλια που σημείωναν ότι δεν φτάνει που η γυναίκα δεν κράτησε πάση θυσία το παιδί που γέννησε, αλλά είναι και ξένη.

Ως γνωστό, «οι ξένες πρώτα γκαστρώνονται» από το παντοδύναμο ελληνικό σπέρμα και έπειτα «εκβιάζουν τους δύστυχους» Ελληνες, οι οποίοι όμως ως γνήσια αρσενικά δεν μασάνε με κάτι τέτοια. Ολος αυτός ο παραλογισμός καταλήγει σε κραυγές για απέλαση ή ισόβια φυλάκιση της «πόρνης που το σκάρωσε καλά καλά και μετά το πέταξε στα σκουπίδια», συνοδευόμενες φυσικά από τις απαραίτητες οιμωγές «Θεέ μου τι άνθρωποι υπάρχουν!!» ή το πιο μοιρολατρικό «Υπάρχει Θεός και βλέπει»! Μάλλον όμως αυτό που βλέπει ο Θεός είναι η αποκτήνωση.

Μπέρτολτ Μπρεχτ*

«Αλλά εσείς, παρακαλώ, μη δείξετε καταφρόνια…»

«Η ανήλικη και ανύπαντρη Μαρία Φαρράρ, που εργάζεται ως υπηρέτρια, έρχεται αντιμέτωπη με μιαν ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, την οποία και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τερματίσει απ’ τους πρώτους κιόλας μήνες. Πράξη επιβεβλημένη μιας και επρόκειτο για μια άπορη, ορφανή κοπέλα που δεν ήταν σε θέση να μεγαλώσει ένα παιδί, και μάλιστα ένα παιδί εκτός γάμου. Γι’ αυτό και ο ποιητής ζητά επανειλημμένα να μη δείξουν οι αναγνώστες καταφρόνια για το φοβισμένο αυτό κορίτσι που θα στιγματιζόταν απ’ την κοινωνία, αν έφερνε στον κόσμο ένα παιδί χωρίς να είναι παντρεμένη∙ αν έφερνε στον κόσμο ένα παιδί, για το οποίο δεν είχε ούτε τα χρήματα να το αναθρέψει, αλλά ούτε και τη δυνατότητα να το προστατεύσει απ’ το στίγμα του νόθου» (Κων/νος Μάντης, φιλόλογος).

[…] Μ’ όσες της απομένανε δυνάμεις
-η κάμαρά της ήταν κιόλας παγωμένη-
σύρθηκε ώς τον απόπατο (μα πότε,
δε θυμάται πια) κι εκεί, παρατημένη,
γέννησε, τα χαράματα. Κι ήτανε λέει,
ολότελα χαμένη κι ένιωθε πια να κοκαλώνει,
μόλις μπορούσε να κρατήσει το παιδί της,
γιατί μες στη σοφίτα τρύπωνε το χιόνι.
Κι εσείς, παρακαλώ, μη δείξετε καταφρόνια,
γιατί το κάθε πλάσμα χρειάζεται όλων μας τη συμπόνια.

Και τότε, πριν στην κάμαρα γυρίσει
-και μόνο τότε- να κλαίει αρχινάει το παιδί.
Κι εκείνη φρένιασε τόσο, καθώς λέει,
που με τις δύο γροθιές της, σαν τυφλή,
το χτύπαε και το χτύπαε, μέχρι να βουβαθεί.
Και τότε, πήρε το πεθαμένο της μωρό
μες στο κρεβάτι ώσπου να ξημερώσει,
και, το πρωί, το ’κρυψε μες στο πλυσταριό.
Αλλά εσείς, παρακαλώ, μη δείξετε καταφρόνια,
γιατί το κάθε πλάσμα χρειάζεται όλων μας τη συμπόνια.

Μαρία Φαρράρ, γεννημένη έναν Απρίλη,
στου Μάισσεν πέθανε τη φυλακή,
κοριτσομάνα (άγαμη), καταδικασμένη,
του κάθε ανθρώπου τις αδυναμίες ιστορεί.
Σεις, που γεννάτε σε κρεβάτια πεντακάθαρα
και «ευλογημένος» λέτε της κοιλιάς σας ο καρπός,
μη ρίχτε στους αδύναμους τ’ ανάθεμα.
Βαρύ ήτανε το κρίμα της, μα ο πόνος της πικρός.
Γι’ αυτό, παρακαλώ, μη δείξτε καταφρόνια,
γιατί το κάθε πλάσμα χρειάζεται όλων μας τη συμπόνια.

* Απόσπασμα από το ποίημα «Για την παιδοκτόνο Μαρία Φαρράρ» σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη

Πηγή: Διαλεκτή Αγγελή, Αντα Ψαρρά – Efsyn.gr