“Το τραγούδι μου είναι μια σκαλωσιά
που φτάνει στ’ άστρα”…
Víctor Jara, δολοφονείται στις 16 Σεπτέμβρη το 1973 από τους φασίστες της χούντας του Πινοσέτ.

Ήταν Χιλιανός ποιητής, τραγουδιστής, συνθέτης και θεατρικός σκηνοθέτης και συγγραφέας.

Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μουσικού–πολιτικού κινήματος «Nueva Canción Chilena», που αναπτύχθηκε στη Χιλή τη δεκαετία του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, μέχρι το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ το 1973, με το οποίο ανατράπηκε ο εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας Σαλβαδόρ Αλιέντε.

Ο Βίκτορ Χάρα συνελήφθη την επομένη του πραξικοπήματος, στις 12 Σεπτεμβρίου 1973, μεταφέρθηκε στο Στάδιο της Χιλής (Estadio Chile), όπου είχαν μεταφερθεί και άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι, και αφού υπέστη βασανιστήρια, δολοφονήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 1973.

«Και τώρα τραγούδα για την πουτάνα τη μάνα σου». H φράση του βασανιστή, στον δημιουργό του θρυλικού τραγουδιού «Venceremos», όταν του έκοψε με τσεκούρι και τα δέκα δάκτυλα….

«Θα νικήσουμε» τραγουδούσε ο Βίκτορ Χάρα για τα βάσανα του λαού στη Χιλή και τους αγώνες του για δικαιοσύνη, ισότητα και αξιοπρέπεια. «Θα νικήσουμε» τραγουδούσε και όταν οι βασανιστές του Πινοσέτ του έσπασαν τα δάχτυλα. Λίγες μέρες αργότερα τον δολοφόνησαν με 44 σφαίρες. Με τη μουσική του ο Βίκτορ Χάρα ενσάρκωσε τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που συνέβαιναν στην χώρα. Έγινε παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα κατά της δικτατορίας και του ιμπεριαλισμού. Η στράτευση του με την Αριστερά και η υποστήριξη του στον σοσιαλιστή πρόεδρο της χώρας Σαλβαντόρ Αλιέντε προδιέγραψε το τέλος του.

Τα πολιτικά τραγούδια και η στήριξη στον Αλιέντε

Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη έξω από το Σαντιάγκο. Παιδί φτωχής οικογένειας, αναγκάστηκε από μικρός να δουλέψει στα χωράφια για να στηρίξει την οικογένειά του. Θύμα ενδοοικογενειακής βίας, βρήκε καταφύγιο στη μουσική. Ο θάνατος της μητέρας του στα 15 προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στη ζωή του, χωρίς όμως ποτέ να εγκαταλείπει την τέχνη του. Η παρηγοριά του ήταν η κιθάρα του. Επηρεάστηκε από το παραδοσιακό τραγούδι και ενσωμάτωσε σε αυτό πολιτικά στοιχεία ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με το θέατρο. «Δεν τραγουδώ επειδή μου αρέσει να τραγουδώ ή επειδή έχω καλή φωνή. Τραγουδώ επειδή η κιθάρα μου έχει αισθήματα και λογική…»

Ο Βίκτορ Χάρα ήταν μία από τις ηγετικές προσωπικότητες του «Nueva Cancion», του πολιτικού  μουσικού ρεύματος που περιελάμβανε τους πιο ριζοσπαστικούς Χιλιανούς μουσικούς. Οι δικτατορίες που αυξάνονταν στη Λατινική Αμερική αποτέλεσαν το κεντρικό άξονα στα τραγούδια τους. Ο τραγουδοποιός στήριξε αυτή τη μουσική μεταρρύθμιση. Ύμνησε την εργατική τάξη, μέσα από τη μουσική του ανέδειξε τις κοινωνικές αδικίες και εξέφρασε τις πολιτικές του απόψεις.

Το ρεύμα του «Nέου Xιλιανού Tραγουδιού» ήλθε στο προσκήνιο, όταν η χώρα βρέθηκε στο επίκεντρο της μεγάλης πολιτικής κρίσης την δεκαετία του ’60. Η κρίση κορυφώθηκε τα πρώτα χρόνια του ’70 με την άνοδο στην εξουσία του Σαλβαδόρ Αλιέντε, του πρώτου μαρξιστή σοσιαλιστή σε χώρα της Νοτίου Αμερικής και την ανατροπή του από τον στρατηγό Πινοσέτ. Το τραγούδι του Χάρα «Venceremos» έγινε ο ύμνος του κόμματος του Αλιέντε «Λαϊκή Ενότητα» και τραγουδήθηκε από χιλιάδες αριστερούς στην χώρα. Από το 1970 που εξελέγη ο Αλιέντε, ο τραγουδιστής έγινε ένας από τους βασικούς «πολιτιστικούς πρεσβευτές» της Χιλής στο εξωτερικό, με περιοδείες στην Ευρώπη και την Λατινική Αμερική. Η μουσική του ταυτίστηκε με τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές της χώρας. Ο στρατευμένος καλλιτέχνης έγινε ο τραγουδοποιός των ημερών που θα ακολουθούσαν.

Αυτές οι μέρες για τον Βίκτορ Χάρα δεν διήρκησαν πολύ. Τρία χρόνια μετά τη νίκη του Αλιέντε εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του Πινοσέτ με τη βοήθεια της CIA, προκειμένου να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο επανεκλογής του σοσιαλιστή προέδρου. Την ημέρα της επίθεσης στο προεδρικό μέγαρο, ο Βίκτορ Χάρα βρισκόταν στο Πολυτεχνείο του Σαντιάγκο, σε μία έκθεση για τον φασισμό. Η Τζόαν Χάρα, πληροφορήθηκε μετά την επίθεση, πως ο σύζυγός της είχε συλληφθεί από τους πραξικοπηματίες. Κρατήθηκε σε μυστικές φυλακές χωρίς νερό και τροφή για πέντε ημέρες και βασανίστηκε. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο στάδιο της Χιλής, που είχε μετατραπεί σε χώρο φυλάκισης και βασανιστηρίων των πολιτικών κρατουμένων.

«Εφεραν τον Βίκτορ και τον διέταξαν να βάλει τα χέρια του στο τραπέζι. Στα χέρια του αξιωματικού εμφανίστηκε ένα τσεκούρι. Με ένα κοφτό χτύπημα έκοψε τα δάχτυλα του αριστερού χεριού και με το επόμενο χτύπημα έκοψε τα δάχτυλα του δεξιού χεριού. Ακούσαμε τα δάχτυλα να πέφτουν στο ξύλινο πάτωμα. Το σώμα του Βίκτορ σωριάστηκε με όλο του το βάρος. 6.000 κρατούμενοι ούρλιαξαν ταυτόχρονα», μαρτυρία του χιλιανού συγγραφέα Miguel Cabezas. Έσταζε αίμα και τραγουδούσε «Venceremos»

Σύμφωνα με μαρτυρίες ο αξιωματικός τον πλησίασε, του πέταξε μια κιθάρα και του φώναξε «Τραγούδα τώρα για την πουτάνα τη μάνα σου», ενώ συνέχισε να τον χτυπά. Ο Χάρα ύψωσε τα χέρια του που έσταζαν αίμα και απάντησε με όσες δυνάμεις του είχαν απομείνει τραγουδώντας το «Venceremos». ‘Ολοι τον μιμήθηκαν κι αυτό έκανε τους στρατιωτικούς να αφηνιάσουν.» Στις 16 Σεπτέμβρη, μετά από βασανιστήρια, ηλεκτροπληξία και με τους καρπούς του και τα οστά των χεριών του σπασμένα, πυροβολήθηκε με 44 σφαίρες.

Το σώμα του βρέθηκε πεταμένο σ’ ένα δρόμο του Σαντιάγο. Στις τσέπες του, σ’ ένα κομμάτι χαρτί, ένα μισοτελειωμένο ποίημα: «Η σιωπή και οι κραυγές θα είναι το τέλος του τραγουδιού μου…». Η γυναίκα του αναγνώρισε το πτώμα του στις 18 Σεπτεμβρίου ανάμεσα σε εκατοντάδες σορούς. Η χήρα του, Τζόαν, πραγματοποίησε δημόσια κηδεία στην οποία έδωσαν το «παρών» περισσότεροι από 12.000 πολίτες. 

Το 2009 πραγματοποιήθηκε εκταφή του πτώματός του για να επιβεβαιωθεί το γεγονός ότι δέχθηκε περισσότερες από σαράντα σφαίρες. Δικαιοσύνη για το βασανισμό και τη δολοφονία του αποδόθηκε για πρώτη φορά το 2018. Oκτώ απόστρατοι καταδικάστηκαν σε 15ετή φυλάκιση και ακόμη ένας, για συγκάλυψη του φόνου, σε 5ετή φυλάκιση. Στο πλαίσιο των προσπαθειών της οικογένειας αποκαλύφθηκε και ένας απόστρατος χουντικός, κρυμμένος στη Φλόριντα των ΗΠΑ, o Πέδρο Μπαριέντος, ο οποίος εμπλέκεται στο βασανισμό και στη εκτέλεση του Χάρα. Ο Μπαριέντος καταδικάστηκε να πληρώσει 28 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση στους οικείους του Χάρα….